De gitaar en piano waren oorspronkelijk de twee hoofdingrediënten van bossa nova, een muziekstroming die zijn origine vindt in het Rio de Janeiro van de jaren 1950. Toch leent de saxofoon zich goed voor dit Braziliaanse genre. Dat laten bijvoorbeeld de trage en hese klanken van de tenorsax van Stan Getz goed horen. In combinatie met de stem van Joao Gilberto word ik meegevoerd naar de stranden van Ipanema en Copacabana.
Door Anne van den Berg (Editor Anne Productions)
Toen ik mijn saxofoon, na tien jaar niet gespeeld te hebben, oppakte, had ik het idee om jazz te gaan spelen. Daar had ik er nog een paar boeken van in de kast staan. Echter, op aanraden van mijn docente, Femke Ernens, beluisterde ik stukken uit andere boeken, waaronder een tweetal latintitels. De klanken van Moments of Latin deden me terug verlangen naar Rio de Janeiro, zijn warme stranden en overheerlijke eten.
In het boek zijn meerdere stukken opgenomen in de bossa nova stijl. Dit muzikale genre kwam in de jaren 1950 op in Rio de Janeiro, Brazilië. Een nieuwe stroming, wat de woorden bossa (stroming) en nova (nieuw) ook daadwerkelijk betekenen. Het is een combinatie van Braziliaanse samba en moderne jazz, waarbij zang voornamelijk werd begeleid door piano en gitaar. De muziekstroming begeleidde de groeiende economie en de tijd van na de coups, dictators en burgeroorlogen.
De eerste single die bossa nova introduceerde in de mainstream cultuur van Rio de Janeiro is waarschijnlijk die van Joaoo Gilberto geweest die de bossa nova versie uitbracht van Chega de Saudade (wat vrij vertaald ‘geen heimwee/nostalgie’ meer betekent). Het oorspronkelijke nummer werd uitgebracht door Tom Jobim, ookwel Antonio Carlos Jobim. Waar de sambaversie echter gevuld is met instrumenten, zangeressen en zang van Tom Jobim, is de bossa nova versie ontdaan van opsmuk en teruggebracht naar enkel een zangstem en een gitaar.
En hier Joao Gilberto’s bossa nova variant.
Echter, een saxofonist heeft de rest van de wereld kennis laten maken met bossa nova. Stan Getz bracht met zijn tenorsax deze muziekstijl naar de Verenigde Staten in 1961. Hij heeft daarvoor eveneens een nummer van Tom Jobim gebruikt; hij bracht Jobim’s One Note Samba uit in bossa nova stijl (zie hier). Het album waarop zijn Getz’ nummers uit de nieuwe stroming staan, heet toepasselijk genoeg Jazz Samba.
Naast de simplificatie van de sambastijl zijn er nog andere aspecten die bossa nova onderscheiden, namelijk ongewone harmonieën, veelvuldig gebruik van syncopations (het benadrukken van een zwakke beat), melodische sprongen en tonale verschuivingen. In combinatie met het weglaten van overtollige noten komt bossa nova minder show-achtig over.
Sinds Getz wordt bossa nova over de hele wereld gespeeld, zo ook op altsax. Bijvoorbeeld door mij. Een mooi nummer uit het boek Moments of Latin is bijvoorbeeld The B From Bipanema, uiteraard afgeleid van The Girl of Ipanema. Ook dit nummer is in zowel sambastijl als bossa nova stijl uitgevoerd. Hoewel Frank Sinatra’s sambavariant met Antonio Carlos Jobim zeker goed klinkt (zie hier), is een mooie bossa toch net even iets specialer, zoals die van Stan Getz en Joao Gilberto. Daarmee ben ik in mijn gedachten net even iets sneller terug in Rio.