In de juiste stemming
Meestal komt in een van je eerste lessen al aan bod hoe je de saxofoon of dwarsfluit kunt stemmen, namelijk door het mondstuk of kopstuk in of uit te schuiven. Ben je te laag gestemd, maak de buis van het instrument dan kleiner door kopstuk op het middenstuk of mondstuk verder op het kurk te schuiven. Een handig ezelsbruggetje is: hoe kleiner het instrument wordt, hoe hoger het klinkt. Denk maar aan de piccolo fluit en sopraansax versus de basfluit en de baritonsax. Visa versa, ben je te hoog dan maak je de buis langer door het kop-of mondstuk een stukje uit te trekken. Je zal gaande weg een ‘vaste’ stand hebben waarop je kop- of mondstuk afstelt, zodat je instrument goed stemt. Toch is dit niet exact. De temperatuur van het instrument (koud van buiten of bijv. warm van het spelen) is van invloed op de stemming. Evenals het intoneren, buigen van een toon tot deze stemt, beïnvloed of je stemmend speelt. Naarmate je langer speelt en je embouchure (mond, keel, lippen, kaak) verder ontwikkeld krijg je meer grip op het stemmend leren spelen. Oefeningen voor het trainen van je embouchure zijn spelen in octaven, spelen van toonladders, drie/vier-klanken en intervallen, de Bach-oefening (een van mijn stencils), dynamisch en unisono leren spelen, longtones, boventonen of het altissimo register leren en aan de slag gaan met speel-effecten zoals vibrato, slurs, falls, bends, subtone, growling, multiphonics etc. Naast het trainen van een (flexibel) embouchure helpt het om het muzikaal gehoor (zingen, solfège) te trainen, te werken aan een goede ademsteun en het opbouwen van het klankbeeld. Luister naar andere saxofonisten en fluitisten, je helden, de grootheden! Goeie backing tracks, ingespeeld door beroeps musici helpen je eveneens. Ook de sound van je docent is bepalend voor jou klankbeeld!
Wil je je vaardigheden verbeteren? Vraag een proefles aan en we gaan samen aan de slag!
Maar wat is dat eigenlijk precies, stemmend spelen?
Als twee instrumenten gestemd spelen, zullen de gespeelde tonen niet wringen of vals klinken. Ze passen goed bij elkaar. Je stemt middels een apparaat (elektrisch, een app of stemvork) of ander instrument als referentie punt. Maar wanneer klinkt het gestemd? Als jij op sax of fluit blaast zullen middels je lippen bij de dwarsfluit of middels het riet bij de saxofoon, de lucht gaan trillen. Deze luchttrillingen heten geluidsgolven en kunnen snel gaan of langzaam, kort of lang. Als je een toon speelt die stemt, bijvoorbeeld dezelfde toon als je medespeler, dan zijn de geluidsgolven gelijk. Je klinkt dan samen, het mengt goed. In de les ervaar je soms met twee gelijke instrumenten van dezelfde stemming dat het klinkt als 1 gelijk instrument. Ben je niet in de juiste stemming, zul je merken dat het geluid gaat “zweven”. Je hoort dan een langzame of juist snelle curve.
Verschillen
Een piano wordt gestemd op stemtoon, ookwel kamertoon of diapason genoemd. Door de eeuwen heen is de stemtoon veranderlijk geweest. Gebruikelijke moderne stemming is 440 Hz, ookwel US Standard Pitch. Bij het ontwikkelen van instrumenten was het handig om dezelfde waarde te hanteren. Veel moderne orkesten spelen momenteel boven 440 Hz en veel instrumenten worden speciaal daarop gebouwd.
Als je op de altsaxofoon of bariton (Eb-instrumenten) een Fis speelt of een B voor de sopraan of tenorsax (Bb-instrumenten) is dat klinkend op dwarsfluit of piano (C-instrumenten) een A. Op deze toon wordt gebruikelijk gestemd. Soms is het beter om op een andere toon te stemmen, bijvoorbeeld als je weet dat deze stemtoon wat te laag of te hoog is ten opzichte van de andere tonen op je instrument. Overigens stemmen de koperblazers vaak klinkend op een Bes voor de dwarsfluit of piano. Dat is voor de Eb-instrumenten een G, voor de Bb-instrumenten een C en de C-instrumenten dus een Bb.
Wil je meer weten over transponeren? Saxofooneducatie legt het je uit.
Wil je je vaardigheden verbeteren? Vraag een proefles aan en we gaan samen aan de slag!